Το ήπαρ είναι το μεγαλύτερο συμπαγές όργανο στο ανθρώπινο σώμα. Ευρίσκεται στο δεξιό άνω τμήμα της κοιλίας (στο «δεξιό υποχόνδριο»), κάτω από το διάφραγμα, και επιτελεί ένα σημαντικό αριθμό απο λειτουργίες όπως την διήθηση του αίματος, την παραγωγή χολής που βοηθά στην πέψη, την απομάκρυνση από το σώμα βλαβερών ουσιών όπως φαρμάκων και τοξινών και τη σύνθεση παραγόντων που χρησιμεύουν στην δημιουργία του θρόμβου αίματος. Η μη λειτουργία του ήπατος είναι ασύμβατη με την ζωή.

Το ήπαρ χωρίζεται σε δύο λοβούς, τον αριστερό και τον δεξιό, και στην συνέχεια σε οκτώ τμήματα(=ταξινόμηση κατά Couinaud). Οι ανατομικές εγχειρητικές τεχνικές που εφαρμόζονται στην χειρουργική του ήπατος βασίζονται σε αυτή την διαίρεση.

Μία πολύ σημαντική ιδιότητα του ήπατος είναι η ικανότητα του να αναγεννάται. Αυτή η ιδιότητα του ήπατος να «αυτο-αναπλάθεται»  είναι ζωτικής σημασίας επειδή αποκαθίσταται η κρίσιμη ηπατική μάζα που απαιτείται για την διατήρηση στη ζωή ύστερα από περιπτώσεις χειρουργικής ή τραυματικής απώλειας μέρους του οργάνου.

Το ήπαρ προσβάλλεται από εναν μεγάλο αριθμό παθήσεων που με απλουστευτικό τρόπο θα μπορούσαν να διακριθούν σε «παθολογικές» και «χειρουργικές» παθήσεις. Οι περισσότερο κοινές παθολογικές παθήσεις είναι οι ιογενείς λοιμώξεις απο τους ιούς Α, B και C και σπανιώτερα απο  D ή E, η μη αλκοολική λιπώδης νόσος, η αλκοολική ηπατίτιδα, η σκληρυντική χολαγγειίτιδα κ.λ.π. Οι παθήσεις αυτές εάν παραμεληθούν μπορούν να οδηγήσουν σε ανάπτυξη καρκίνου ή κίρρωση.

Οι χειρουργικές παθήσεις του ήπατος κατατάσσονται σε καλοήθεις και κακοήθεις. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι μη ειδικές (απλές) κύστεις του ήπατος, οι ειδικές κύστεις όπως οι εχινόκοκκοι κύστεις, τα αιμαγγειώματα, η εστιακή οζώδης υπερπλασία, κ.λ.π. Στην κατηγορία των κακοήθων παθήσεων(=καρκίνος) ανήκουν νεοπλάσματα που προέρχονται από τα ηπατοκύτταρα όπως ο ηπατοκυτταρικός καρκίνος, από τα χολαγγεία όπως το χολαγγειοκαρκίνωμα, από μεταστάσεις από καρκίνους άλλων οργάνων όπως απο καρκίνο του παχέως εντέρου ή του μαστού, από νευροενδοκρινείς όγκους κ.λ.π.

ΜΕΤΑΣΤΑΤΙΚΟΙ ΟΓΚΟΙ ΗΠΑΤΟΣ

Μεταστατικοί όγκοι ήπατος είναι τα νεοπλάσματα που αναπτύσονται στο ηπατικό παρέγχυμα και προέρχονται από προσβολή(=μετάσταση) από όγκο που αναπτύχθηκε σε άλλο όργανο.  Tα μεταστατικά νεοπλάσματα είναι τα πολυπληθέστερα νεοπλάσματα του ήπατος στις Δυτικές κοινωνίες. Ανάλογα με το όργανο στο οποίο αναπτύχθηκε αρχικά ο όγκος η δασπορά του νεοπλάσματος ακολουθεί συγεκριμένες οδούς με συνηθέστερες την συστηματική ή πυλαία κυκλοφορία. Οι μεταστατικοί όγκοι του ήπατος συχνότερα προέρχονται από καρκίνο του παχέος εντέρου και κολο-ορθικό καρκίνο, από νευροενδοκρινείς όγκους, από όγκους του μαστού και από άλλους όγκους που αναπτύσονται σε διάφορα όργανα.

Μεταστάσεις απο καρκίνο του παχέος εντέρου

Όλα τα τμήματα του παχέος εντέρου όπου αναπτύχθηκε καρκίνος μπορεί να είναι η αρχική εστία από όπου προήλθε η μετάσταση στο ήπαρ. Είναι η συχνότερη προέλευση των μεταστάσεων στο ήπαρ. Κάθε διάγνωση καρκίνου του παχέος εντέρου που γίνεται με κολονοσκόπηση πρέπει να ακολουθείται απο συστηματική μελέτη της έκτασης της νεοπλασίας με τις γνωστές ακτινολογικές μεθόδους της υπερηχοτομογραφίας, αξονικής τομογραφίας, της μαγνητικής τομογραφίας κ.λ.π. με τις οποίες ερευνάται και εντοπίζεται η μεταστατική νόσος στο ήπαρ. Σε υποψία μη διακριτών εστιών, το σπινθηρογράφημα εκπομπής ποζιτρονίων(ΡΕΤ/FDG) μπορεί να προσφέρει σημαντική διαγνωστική συμβολή. 

Η προτεινόμενη θεραπευτική αντιμετώπιση αυτής της μεταστατικής νόσου εξαρτάται απο πολλές παραμέτρους. Σε σύγρονη παρουσία καρκίνου του παχέος εντέρου και μετάστασης στο ήπαρ κατα την διάγνωση της νόσου, έχουν προταθεί δύο επιλογές: είτε να προηγηθεί η αντιμετώπιση του εντερικού καρκίνου με χημειοθεραπεία/ακτινοθεραπεία και χειρουργική επέμβαση στο έντερο και να ακολουθήσει η αντιμετώπιση της ηπατικής μετάστασης, είτε να αντιμετωπιστεί πρώτα η ηπατική μετάσταση και να ακολουθήσει η αντιμετώπιση του καρκίνου του εντέρου. Είναι απαραίτητο στη διάρκεια της εγχείρησης να γίνεται διεγχειρητικός υπέρηχος του ήπατος, ανεξάρτητα της εντόπισης ή όχι προεγχειρητικά μεταστατικής εστίας, επειδή ενίοτε διαφεύγουν της διάγνωσης μικροί νεοπλασματικοί όγκοι. Επίσης εφ όσον η μετάσταση είναι μικρή και δεν απαιτείται εκτεταμένη ηπατεκτομή, μπορεί να εκταμεί στη διάρκεια της εγχείρησης εντερεκτομής.

Σημαντικό ρόλο έχει ο αριθμός των μεταστάσεων στο ήπαρ, εάν δηλαδή πρόκειται για μία εστία ή πολλαπλές εστίες. Στην περίπτωση των πολλαπλών εστιών μπορεί ορισμένοι να καταστραφούν τοπικά  είτε με ραδιοκύματα είτε με μικροκύματα. Επίσης μπορεί να επιλεγεί η μέθοδος της πέραν της μίας ηπατεκτομής (Redo hepatectomy), δηλαδή επανειλημένων ηπατεκτομών σε διαδοχικούς διαφορετικούς χρόνους.

Η χειρουργική εκτομή (=ηπατεκτομή) της μεταστατικής εστίας σε «υγιή όρια» θεωρείται η πλέον αποτελεσματική για την αντιμετώπιση της μεταστατικής νόσου και έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα στην επιβίωση των ασθενών. Αντίθετα η επιβίωση χωρίς θεραπεία είναι περιορισμένη.

Μεταστάσεις απο νευροενδοκρινείς όγκους

Οι νευροενδοκρινείς όγκοι που αναπτύσσονται στο λεπτό και παχύ έντερο καθώς και στο πάγκρεας,  μεθίστανται συχνά στο ήπαρ και μάλιστα ανευρίσκονται όταν διαγιγνώσκεται ο αρχικός όγκος. Η εμφάνιση μετάστασης έχει σχέση με την ιστολογική διαφοροποίηση του πρωτοπαθούς όγκου, με το μέγεθός του και τον ρυθμό αύξησής του.

Οι περισσότεροι νευροενδοκρινείς όγκοι είναι μη λειτουργικοί, δηλαδή δεν εκκρίνουν ορμόνες και δεν δίδουν συμπτώματα με συνέπεια η διάγνωσή τους να γίνεται τυχαία. Η θεραπεία είναι η χειρουργική εκτομή των μεταστατικών εστιών με ικανοποιητική επιβίωση. Προϋπόθεση επιτυχούς αποτελέσματος είναι οι μεταστάσεις να είναι ανατομικά εξαιρέσιμες, να είναι δυνατός ο λεμφαδενικός καθαρισμός και οι πιθανές μεταστατικές εμφυτεύσεις στην περιτοναϊκή κοιλότητα.

Άλλες θεραπευτικές μέθοδοι είναι ο χημειοεμβολισμός, η τοπική καταστροφή των εστιών με ραδιοσυχνότητες ή μικροκύματα και η χορήγηση φαρμάκων αναλόγων της σωματοστατίνης για τον έλεγχο των συμπτωμάτων σε λειτουργικούς νευροενδοκρινείς όγκους. Τέλος ένδειξη έχει και η μεταμόσχευση ήπατος σε εκείνους τους ασθενείς που δεν είναι δυνατόν να ελεγχθούν τα συμπτώματα από την έκκριση ορμονών απο τις μεταστάσεις.

Μεταστάσεις απο άλλους πρωτοπαθείς όγκους

Αφορούν μεταστάσεις από όγκους των μαστών, του ουροποιητικού (καρκίνος νεφρών), γεννητικών οργάνων (καρκίνος όρχεων, ωοθηκών), επινεφριδίων, σαρκώματα κ.λ.π. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των ηπατικών μεταστάσεων που προέρχονται απο καρκίνους αυτών των οργάνων, εξαρτάται από το κατά πόσο υπάρχει διασπορά του πρωτοπαθούς όγκου σε άλλα όργανα πλην του ήπατος, από τον χρόνο που μεσολάβησε από  την θεραπευτική αντιμετώπιση του πρωτοπαθούς όγκου και την εμφάνισης της ηπατικής μετάστασης και από την «επιθετικότητα» του πρωτοπαθούς όγκου. ΟΙ ασθενείς που μπορούν να οφεληθούν απο την εκτομή των ηπατικών μεταστάσεων σε συνδιασμό με χημειοθεραπεία, είναι με μετάσταση από καρκίνο του μαστού, του ουροποιητικού-γεννητικού συστήματος, των επινεφριδίων κ.ά.