Το ήπαρ είναι το μεγαλύτερο συμπαγές όργανο στο ανθρώπινο σώμα. Ευρίσκεται στο δεξιό άνω τμήμα της κοιλίας (στο «δεξιό υποχόνδριο»), κάτω από το διάφραγμα, και επιτελεί ένα σημαντικό αριθμό απο λειτουργίες όπως την διήθηση του αίματος, την παραγωγή χολής που βοηθά στην πέψη, την απομάκρυνση από το σώμα βλαβερών ουσιών όπως φαρμάκων και τοξινών και τη σύνθεση παραγόντων που χρησιμεύουν στην δημιουργία του θρόμβου αίματος. Η μη λειτουργία του ήπατος είναι ασύμβατη με την ζωή.

Το ήπαρ χωρίζεται σε δύο λοβούς, τον αριστερό και τον δεξιό, και στην συνέχεια σε οκτώ τμήματα(=ταξινόμηση κατά Couinaud). Οι ανατομικές εγχειρητικές τεχνικές που εφαρμόζονται στην χειρουργική του ήπατος βασίζονται σε αυτή την διαίρεση.

Μία πολύ σημαντική ιδιότητα του ήπατος είναι η ικανότητα του να αναγεννάται. Αυτή η ιδιότητα του ήπατος να «αυτο-αναπλάθεται»  είναι ζωτικής σημασίας επειδή αποκαθίσταται η κρίσιμη ηπατική μάζα που απαιτείται για την διατήρηση στη ζωή ύστερα από περιπτώσεις χειρουργικής ή τραυματικής απώλειας μέρους του οργάνου.

Το ήπαρ προσβάλλεται από εναν μεγάλο αριθμό παθήσεων που με απλουστευτικό τρόπο θα μπορούσαν να διακριθούν σε «παθολογικές» και «χειρουργικές» παθήσεις. Οι περισσότερο κοινές παθολογικές παθήσεις είναι οι ιογενείς λοιμώξεις απο τους ιούς Α, B και C και σπανιώτερα απο  D ή E, η μη αλκοολική λιπώδης νόσος, η αλκοολική ηπατίτιδα, η σκληρυντική χολαγγειίτιδα κ.λ.π. Οι παθήσεις αυτές εάν παραμεληθούν μπορούν να οδηγήσουν σε ανάπτυξη καρκίνου ή κίρρωση.

Οι χειρουργικές παθήσεις του ήπατος κατατάσσονται σε καλοήθεις και κακοήθεις. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι μη ειδικές (απλές) κύστεις του ήπατος, οι ειδικές κύστεις όπως οι εχινόκοκκοι κύστεις, τα αιμαγγειώματα, η εστιακή οζώδης υπερπλασία, κ.λ.π. Στην κατηγορία των κακοήθων παθήσεων(=καρκίνος) ανήκουν νεοπλάσματα που προέρχονται από τα ηπατοκύτταρα όπως ο ηπατοκυτταρικός καρκίνος, από τα χολαγγεία όπως το χολαγγειοκαρκίνωμα, από μεταστάσεις από καρκίνους άλλων οργάνων όπως απο καρκίνο του παχέως εντέρου ή του μαστού, από νευροενδοκρινείς όγκους κ.λ.π.

ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΗΠΑΤΟΣ

Από τις καλοήθεις παθήσεις του ήπατος οι συνηθέστερες που απαιτούν χειρουργική παρέμβαση είναι οι ακόλουθες:

              Κύστεις:Απλή κύστη, πολλαπλές κύστεις, κυσταδένωμα, εχινόκοκκος κύστη

              Αποστήματα: Αμοιβαδικό απόστημα, απόστημα απο Βρουκέλλωση

              Καλοήθεις όγκοι ήπατος: Αιμαγγειώματα, αδενώματα, εστιακή οζώδης υπερπλασία

ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ ΟΓΚΟΙ ΗΠΑΤΟΣ

Αιμαγγειώματα

Είναι οι πλέον συχνοί καλοήθεις όγκοι του ήπατος. Μπορούν να εμφανισθούν σε βρέφη έως ενήλικες, με περισσότερο στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες(3-5:1). Δεν είναι γνωστή η ακριβής αιτιολογία τους. Το μέγεθός τους ποικίλλει απο λίγα χιλιοστά έως  και μεγαλύτερα των 10 εκατοστών οπότε καλούνται και γιγαντιαία αιμαγγειώματα.                                                         

Είναι συνήθως ασυμπτωματικά. Τα μεγάλα αιμαγγειώματα μπορούν να προκαλέσουν ήπιο πόνο, αίσθημα πληρότητος και σπανιότερα επιμένοντα πυρετό. Κίνδυνο να ραγούν αυτόματα ή μετα απο τραυματισμό παρουσιάζουν τα μεγάλα και επιφανειακά αιμαγγειώματα (μεγαλύτερα απο 7 εκατοστά) κάτι που όμως δεν είναι συχνό. Για την διάγνωσή τους χρησιμοποιείται η αξονική και η μαγνητική τομογραφία που είναι μεγάλης διαγνωστικής αξίας. Δεν συνιστάται η διενέργεια διαγνωστικής βιοψίας λόγω κινδύνου αιμορραγίας.

Η θεραπεία τους εξαρτάται απο το μέγεθός τους. Κατα κανόνα απλώς παρακολουθούνται συστηματικά. Χειρουργική ένδειξη έχουν τα αιμαγγειώματα με συμπτώματα (αιμορραγία και πρόκληση shock),  ευμεγέθη αιμαγγειώματα που προκαλούν πίεση στα πέριξ όργανα, αιμαγγειώματα για τα οποία υπάρχει κίνδυνος ρήξης, όσα παρουσιάσουν ταχεία αύξηση του μεγέθους τους αλλά και όταν δεν μπορεί να τεκμηριωθεί η διάγνωση αιμαγειώματος παρά τον ενδελεχή έλεγχο. Σαν μέγεθος του αιμαγγειώματος απο το οποίο τίθεται η δυνητική ένδειξη για εγχειρητική αντιμετώπιση θεωρούνται τα 7 εκατοστά και κατ΄άλλους τα 10 εκατοστά. Ο εμβολισμός της αρτηρίας που τροφοδοτεί το αιμαγγείωμα δεν είναι αποτελεσματικός. Σε σπάνιες περιπτώσεις η μεταμόσχευση ήπατος αποτελεί την ενδεδειγμένη θεραπεία.

Αδενώματα 

Τα αδενώματα παρουσιάζονται κυρίως στις γυναίκες παραγωγικής ηλικίας (10 γυναίκες:1 άνδρας). Υπάρχει σαφής συσχετισμός μεταξύ της λήψης αντισυλληπτικών που περιέχουν συνθετικά οιστρογόνα και προγεστερόνη και της εμφάνισης αδενώματος. Επίσης τα ανδρογόνα και τα αναβολικά στεροειδή ενοχοποιούνται για αυτή την πάθηση. Συνήθως είναι μονήρη αλλά μπορεί να εμφανιστούν και πολλαπλά αδενώματα διάσπαρτα σε όλη την μάζα του ήπατος.

Τα αδενώματα δεν προκαλούν συμπτώματα παρά μόνον όταν το μέγεθός τους είναι αυξημένο (8-10 εκατοστά). Τα συμπτώματα είναι πόνος στο δεξιό υποχόνδριο και στην περίπτωση ρήξης και αιμορραγίας του στην περιτοναϊκή κοιλότητα, κοιλιακός πόνος έως και shock, κατάσταση που είναι απειλητική για την ζωή του πάσχοντος.

Για την διάγνωση του αδενώματος η καλύτερη εξέταση είναι η μαγνητική τομογραφία. Συχνά είναι δύσκολη η διάκρισή του απο μία άλλη καλοήθη πάθηση του ήπατος, την εστιακή οζώδη υπερπλασία αλλα κυρίως από τον ηπατοκυτταρικό καρκίνο. Σε αυτές τις περιπτώσεις συνιστάται η διενέργεια βιοψίας απο τον όγκο.

Η θεραπεία τους εξαρτάται απο το μέγεθός τους. Τα μικρά αδενώματα αντιμετωπίζονται συντηρητικά με παρακολούθηση ή και διακοπή των αντισυλληπτικών. Τα μεγαλύτερα των 4 εκατοστών έχουν ένδειξη εκτομής λόγω του κινδύνου εξαλλαγής τους σε καρκίνο. Στην περίπτωση των πολλαπλών αδενωμάτων στο ήπαρ η αντιμετώπιση είναι πολυπλοκότερη και περιλαμβάνει απο ηπατεκτομή, εκπυρηνήσεις και σε ακραίες περιπτώσεις μεταμόσχευση ήπατος.

Εστιακή οζώδης υπερπλασία 

Είναι καλοήθης ηπατική βλάβη που εμφανίζεται κυρίως στις γυναίκες χωρίς όμως να σχετίζεται με την λήψη αντισυλληπτικών. Συνήθως ανευρίσκονται τυχαία σε έλεγχο για άλλη πάθηση και είναι ασυμπτωματικοί. Δεν μεταλλάσονται σε ηπατοκυτταρικό καρκίνο και δεν αιμορραγούν. Διαγνώσκονται κυρίως με την μαγνητική τομογραφία. Η αντιμετώπιση είναι συντηρητική (παρακολούθηση) πλήν σπανίων περιπτώσεων όπου το μέγεθός τους προκαλεί συμπτώματα ή δεν είναι δυνατή η διαφοροδιάγνωσή τους απο τον ηπατοκυτταρικό καρκίνο.