Κίρρωση είναι η ανάπτυξη στο ηπατικό παρέγχυμα ίνωσης με συνέπεια την προοδευτική ελάττωση των λειτουργιών του οργάνου, κατάσταση που έχει σημαντική επίπτωση σε όλο τον οργανισμό του πάσχοντος. Οι αιτίες που προκαλούν κίρρωση είναι πολλές με συνηθέστερες τις ιογενείς λοιμώξεις Β ή C, την κατάχρηση αλκοόλ, τις αυτοάνοσους νόσους, την μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα κ.λ.π. Οι ασθενείς με κίρρωση συχνά είναι υποψήφιοι για προγραμματισμένη επέμβαση είτε πρέπει να υποβληθούν σε επείγουσα εγχείρηση. Τέτοιες συχνές καταστάσεις είναι η χολολιθίαση, η ομφαλοκήλη, οι νεοπλασίες του πεπτικού κ.λ.π. Ορισμένες μάλιστα απο αυτές, όπως η χολολιθίαση και οι νεοπλασίες του πεπτικού, είναι συχνότερες στους ασθενείς με κίρρωση σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Οι ασθενείς με κίρρωση παρουσιάζουν υψηλο εγχειρητικό κίνδυνο ακόμη και σε απλές εγχειρήσεις όπως η χολοκυστεκτομή.

Ο ασθενής με κίρρωση ήπατος αποτελεί ένα ευαίσθητο σύστημα σε ισορρο­πία το οποίο απορρυθμίζεται εύκολα από διάφορα αίτια όπως μία λοίμωξη ή μία αιμορραγία από ρήξη των κιρσών στον οισοφάγο. Ενα τέτοιο δυνητικό αίτιο μπορεί να είναι και μία, έστω μικρής βαρύτητας, επέμβαση που θα προκαλούσε αυτό που καλείται   «ρήξη της αντιρρόπισης», δηλαδή της λειτουργικής ισορροπίας του ήπατος. Η κατάσταση αυτή δεν είναι πάντοτε αντιμετωπίσιμη και μπορεί να οδηγήσει τον ασθενή στο μοιραίο. Η κακή συνθετική ικανότητα του ήπατος, η χαμηλή τιμή των λευκωματινών, η αυξημένη χολερυθρίνη, ο λειτουργικός υπερσπληνισμός, η πυλαία υπέρταση αλ­λά και γενικότερα επίπτωση της κίρρωσης επί άλλων οργάνων όπως στους πνεύ­μονες, τους νεφρούς και την γενικότερη ανοσοϊκανότητα του οργανισμού, επιβάλ­λουν στον χειρουργό ειδικούς θεραπευτικούς χειρισμούς, τόσο προεγχειρητικά όσο διεγχειρητικά και μετεγχειρητικά. Τα παραπάνω γίνονται ιδιαίτερα εμφανή από την σημαντική διαφορά στη θνητότητα που παρουσιάζεται σε μία συχνή εγχειρητική πράξη όπως η χολοκυστεκτομή, όπου στους ασθενείς με σοβαρή κίρ­ρωση η θνητότητα είναι σημαντική.

Ο καθορισμός του βαθμού επάρκειας του ήπατος είναι από τις βασικές προϋποθέσεις για τον σχεδιασμό της θεραπευτικής αντιμετώπισης του αρ­ρώστου. Σημαντικές είναι οι πληροφορίες που λαμβάνονται απο το σύστημα Child–Pugh-Turcotte score, το MELD score (model for end stage liver disease) και το APACHE score. Με το πρώτο σύστημα οι υποψήφιοι προς εγχείρηση κατατάσονται σε 3 κατηγορίες, Α,Β και C, με καλή πρόγνωση να έχουν όσοι ανήκουν στην Α και Β κατηγορία ενώ είναι απαγορευτική η εγχείρηση για τους ασθενείς στο στάδιο C. Στο δεύτερο σύστημα, καλή πρόγνωση έχουν όσοι έχουν MELD score μικρότερο ή ίσο με 8. Η προεγχειρητική προετοιμασία του κιρρωτικού αρρώστου εξαρτάται κατα βάση από τα αποτελέσματα απο τη κατά Child-Pugh-Tourcotte και MELD  κατάξή του. Επιπλέον αυτή η κατάταξη είναι προγνωστική της μετεγχειρητικής εξέλιξης του ασθενούς.   

Σημαντικές επίσης πληροφορίες στον χειρουργό για την προεγχειρητική εκτίμηση της συνθετικής ικανότητας του ήπατος μπορούν να αντληθούν από την μέτρηση της αλβουμίνης του ορού και από τον προσδιορισμό του χρόνου προθρομβίνης (ΡΤ), του INR(international normalized ratio)  και των παραγόντων πήξης II, V, VII και Χ. Το επί­πεδο αλβουμίνης του ορού πρέπει να αποκαθίσταται προεγχειρητικά στα 3-3,5 g/dl. Αδυναμία να διατηρηθεί το επίπεδο της αλβουμί­νης ορού στα αναφερθέντα όρια και παράταση του ΡΤ πέραν των 3 δευτερολέπτων αποτελούν κακά προγνωστικά σημεία. Αξιόλογες επίσης πληροφορίες για την ηπατοκυτταρική λειτουργία λαμβάνο­νται μέσω μίας ειδικής μεθόδου που καλείται «κάθαρση του πράσινου της ινδοκυανίνης»  όσο και της βρωμοσουλφθαλεΐνης. Οι ηλεκτρολυτικές διαταραχές που παρουσιάζουν οι    ασθενείς με κίρρωση ήπατος, όπως η κατακράτηση ύδατος και νατρίου, η υποκαλιαιμία και υπασβεστιαιμία πρέπει να διορθώνονται προεγχειρητικά.

Οι ασθενείς με  κίρρωση,  έστω και αν πρόκειται να διενεργηθεί εγχείρηση μέσης βαρύτητας, πρέπει να υποβάλλονται προεγχειρητικά σε οισοφάγο-γάστρο-12δακτυλοσκόπηση για να αξιολογηθεί η κατάσταση των κιρσών οισοφάγου και να γίνεται η ενδεδειγμένη θεραπεία πριν την εγχείρηση, δηλαδή περίδεση η έγχυση σκλυρηντικής ουσίας. Επίσης είναι απαραίτητη η χορήγηση αγωγής για γαστροπροστασία και η προεγχειρητική χορήγηση κινολόνης ή δυσαπορρόφητων αντιβιοτικών για την προφύλαξη του κιρρωτικού αρρώστου από φλεγμονές που οφείλονται σε εντερικά gram αρνητικά μικρόβια.  Για την αντιμετώπιση της αιμορραγικής διάθεσης που παρουσιάζουν αυτοί οι ασθενείς χορηγείται προεγχειρητικά κατεψυγμένο πλάσμα (FFP), κρυοκαθίζημα(Cryo),  βιταμίνη Κ και αιμοπε­τάλια. Σημαντικό ρόλο έχει η κατάσταση θρέψης του ασθενούς. Σε περίπτωση που παρουσιάζει κακή θρέψη (σαρκοπενία) πρέπει να ενισχυθεί με χορήγηση ολικής παρεντερικής (ενδοφλέβιας)  διατροφής, χωρίς να διακοπεί η από του στόματος θρέψη ή χορήγηση συμπληρώματος διατροφής.

Ο ασθενής με κίρρωση πρέπει να υποβάλλεται προεχγειρητικά σε αξιολόγηση της αναπνευστικής λειτουργίας και να εκτιμάται η καρδιακή λειτουργία και το κλάσμα καρδιακής εξώθησης. Η  γενική αναισθησία μπορεί να ελαττώσει έως 80% την παροχή αίματος από την ηπατική αρτηρία, γεγονός ιδιαίτε­ρα σημαντικό για την λειτουργία ενός κιρρωτικού ήπατος. Είναι αυτονόητο ότι απαιτείται εξειδικευμένη αναισθησιολογική αντιμετώπιση αυτών των ασθενών και χορήγηση φαρμάκων για την αναισθησία που μεταβολίζονται λιγότερο στο ήπαρ. Η ίδια μέριμνα λαμβάνεται για την χορήγηση μυοχαλαρωτικών και αναλγητικών φαρμάκων.

Οι χειρουργικοί χειρισμοί στους ασθενείς με κίρρωση – ιδιαίτερα στο άνω δεξιό τεταρτημόριο – είναι αιμορραγικοί εξ αιτίας τόσο των διαταραχών του πηκτικού μηχανισμού όσο και της πυλαίας υπέρτασης που παρουσιάζουν αυτοί οι ασθενείς. Οι αναστομώσεις στις εγχειρήσεις στο πεπτικό σύστημα πρέπει να διενεργούνται με την ασφαλέστερη μέθοδο, έχοντας κατά νου ότι η επουλωτική ικανότητα του κιρρωτικού είναι επηρε­ασμένη λόγω υπολευκωματαιμίας ή και αυξημένης χολερυθρίνης ορού. Η τοποθέτηση παροχετεύσεων στην περιτοναϊκή κοιλότητα πρέπει να γίνεται μετά απο ενδελεχή αξιολόγηση της κάθε περίπτωσης, να απο­φεύγεται όπου είναι δυνατόν, εξ αιτίας της πάντα παρούσης πιθανότητας παραγω­γής ασκιτικού υγρού. Ο ασκίτης επίσης είναι και η κύρια αιτία για την οποία η διενέργεια γαστροστομίων (με σωλήνα) ή τοποθέτηση άλλων σωλήνων διατροφής (νηστιδοστομία), μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για τον άρρωστο εξ αιτίας της δια­σποράς μικροβιακής χλωρίδας. Οι ασθενείς σε στάδιο Child–Pugh-Turcotte score = C δεν πρέπει να υποβάλονται σε λαπαροσκοπική χειρουργική.

Η μετεγχειρητική παρακολούθηση των ασθενών με κίρρωση είναι ιδιαίτερα απαιτητική. Πρέπει να γίνεται επισταμένη παρακολού­θηση των ηλεκτρολυτικών διαταραχών αλλά αποφεύγεται η χορήγηση νατριούχων ορών. Προσοχή πρέπει να δοθεί ώστε να μην προκληθεί «δηλητηρίαση εξ ύδατος» από την υπερβολική χορήγηση μη νατριούχων ορών. Οι κιρρωτικοί ασθενείς παρουσιάζουν μετεγχειρητικά καθυστερημένη επούλωση του εγχειρητικού τραύματος, λοιμώξεις, συλλογή υγρού στο θώρακα, περικαρδιακά υγρό, ασκίτη και αυξημένη συχνότητα νεφρικής ανεπάρκειας, της οποίας η ολιγουρία είναι ανθεκτική στα διουρητικά. Επίσης μία σοβαρή επιπλοκή είναι το «ηπατονεφρικό σύνδρομο», το οποίο και συνοδεύται από χαμηλή επιβίωση. Οι κιρρωτικοί ασθενείς παρουσιάζουν αυξημένη συχνότητα αιμορραγίας από το ανώτερο πεπτικό για αυτό και πρέπει να χορηγείται και μετεγχειρητικά γαστροπροστασία και να γίνεται αλκαλοποίηση του γαστρικού υγρού με αντιόξυνα που περιέχουν μικρή ποσότητα νατρίου. 

Η μετεγχειρητική εξέλιξη στον χειρουργημένο κιρρωτικό άρρωστο είναι συνυ­φασμένη με τον βαθμό βλάβης του ήπατος του. Γενικά σε σύγκριση με μη ηπατοπαθείς που υπεβλήθηκαν σε εγχείρηση παρουσιάζουν αυξημένη θνησιμότητα(30%) και θνησιμότητα(11.6%). Σε περίπτωση που απαιτηθεί μετεγχειρητικά νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, τότε παρουσιάζουν αυξημένη θνητότητα(40-90%) και φτωχή πρόγνωση. Η εμφάνιση μετεγχειρητικά μη αντιρροπούμενης ηπατικής ανεπάρκειας μπορεί να αντιμετωπισθεί εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις, με μεταμόσχευση ήπατος που προς το παρόν είναι η μόνη την μόνη αποτελεσματική θεραπεία.